Morze Bałtyckie staje się nowym centrum rozwoju energetyki wiatrowej w Europie, a Polska coraz śmielej wkracza na ten perspektywiczny rynek. Projekty morskich farm wiatrowych (MFW) o łącznej mocy przekraczającej 10 GW mogą w ciągu najbliższej dekady radykalnie zmienić krajowy miks energetyczny i przyczynić się do realizacji ambitnych celów klimatycznych.

Potencjał polskiej części Morza Bałtyckiego

Polska wyłączna strefa ekonomiczna (WSE) na Morzu Bałtyckim zajmuje obszar około 22,5 tys. km², z czego znaczna część posiada warunki sprzyjające rozwojowi morskiej energetyki wiatrowej. Według najnowszych analiz opracowanych przez Instytut Morski w Gdańsku, potencjał techniczny morskiej energetyki wiatrowej w polskiej części Bałtyku szacuje się na 20-35 GW.

Kluczowe czynniki, które sprawiają, że polski Bałtyk jest obiecującą lokalizacją dla MFW:

• Korzystne warunki wietrzności - średnia prędkość wiatru na wysokości 100 m nad poziomem morza wynosi 9-10 m/s
• Stosunkowo płytkie wody (głębokość 20-50 m) na znacznym obszarze WSE
• Stabilne dno morskie, odpowiednie dla instalacji fundamentów
• Relatywnie krótka odległość od lądu (30-60 km) w porównaniu do projektów na Morzu Północnym

Dodatkowo, Morze Bałtyckie charakteryzuje się brakiem pływów i mniejszym falowaniem niż oceany czy Morze Północne, co ułatwia prace instalacyjne i serwisowe, a także zwiększa dostępność turbin (czas, w którym mogą produkować energię).

Obecny stan rozwoju i kluczowe projekty

Polski rząd przyjął ambitny plan rozwoju morskiej energetyki wiatrowej, zakładający osiągnięcie mocy zainstalowanej na poziomie około 5,9 GW do 2030 roku oraz 11 GW do 2040 roku. Te cele są wspierane przez Ustawę o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych, która weszła w życie w 2021 roku.

Najbardziej zaawansowane projekty to:

Pierwsza faza rozwoju (z przyznanymi koncesjami)

• Baltic Power - wspólne przedsięwzięcie PKN Orlen i Northland Power, o mocy 1,2 GW, planowane uruchomienie w 2026 roku
• Bałtyk II i Bałtyk III - projekty rozwijane przez Equinor i Polenergia, o łącznej mocy 1,44 GW, planowane uruchomienie w latach 2026-2027
• Baltic II - projekt RWE Renewables o mocy 350 MW, planowane uruchomienie w 2027 roku
• MFW Bałtyk I - projekt PGE i Ørsted o mocy około 1,5 GW, planowane uruchomienie w 2029 roku

Druga faza rozwoju (projekty w trakcie przygotowania)

W 2023 roku planowane są aukcje dla kolejnych projektów o łącznej mocy około 5 GW. Wśród potencjalnych inwestorów znajdują się zarówno polskie koncerny energetyczne (PGE, TAURON, ENEA), jak i międzynarodowi deweloperzy (Ørsted, RWE, Equinor, Vattenfall).

"Morska energetyka wiatrowa to jeden z filarów transformacji energetycznej Polski. To również szansa na rozwój lokalnego łańcucha dostaw i utworzenie tysięcy miejsc pracy w nowoczesnym sektorze gospodarki" - podkreśla Ireneusz Zyska, wiceminister klimatu i środowiska.

Infrastruktura przyłączeniowa i przesyłowa

Aby umożliwić przesył energii z planowanych morskich farm wiatrowych, niezbędne są znaczące inwestycje w infrastrukturę energetyczną. Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) opracowały kompleksowy plan rozwoju sieci przesyłowej, który zakłada m.in.:

• Budowę morskich stacji elektroenergetycznych (OSS - Offshore Substation)
• Ułożenie podmorskich kabli eksportowych o długości 30-60 km
• Budowę lądowych stacji elektroenergetycznych w rejonie Słupska, Ustki i na Pomorzu Gdańskim
• Wzmocnienie sieci przesyłowej w północnej Polsce, w tym budowę nowych linii 400 kV

Szacowane nakłady na infrastrukturę przyłączeniową i przesyłową dla pierwszej fazy projektów (5,9 GW) wynoszą około 14-16 mld zł. Dla pełnego wykorzystania potencjału polskiego Bałtyku (20+ GW) konieczne będą inwestycje przekraczające 40 mld zł.

W przyszłości istotnym elementem systemu mogą stać się także morskie sieci przesyłowe prądu stałego (HVDC), łączące farm wiatrowe różnych krajów basenu Morza Bałtyckiego. Koncepcja ta, znana jako Baltic Offshore Grid, jest wspierana przez Komisję Europejską i może znacząco zwiększyć efektywność wykorzystania energii wiatrowej w całym regionie.

Rozwój polskiego łańcucha dostaw

Morska energetyka wiatrowa stwarza unikalną szansę dla rozwoju krajowego przemysłu i usług. Według analiz Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej (PSEW), realizacja projektów o mocy 6 GW może wygenerować do 80 tys. miejsc pracy i przyczynić się do wzrostu PKB Polski o około 70-80 mld zł w ciągu 25-30 lat.

Polskie firmy już angażują się w łańcuch dostaw dla morskich farm wiatrowych:

• Stocznia Gdańsk (część Grupy Baltic) produkuje elementy wież i fundamentów
• ST3 Offshore w Szczecinie dostarcza komponenty fundamentów
• Energomontaż-Północ Gdynia specjalizuje się w konstrukcjach stalowych dla MFW
• Grupa Crist w Gdyni buduje specjalistyczne jednostki do instalacji turbin
• Polski przemysł kablowy (m.in. Tele-Fonika Kable) dostarcza podmorskie kable

Aby lepiej wykorzystać potencjał gospodarczy związany z rozwojem MFW, we współpracy z inwestorami i organizacjami branżowymi opracowano "Sectoral Deal for Offshore Wind in Poland" - dokument określający cele dot. zaangażowania polskich firm w łańcuchu dostaw. Zakłada on, że udział lokalnych dostaw w projektach pierwszej fazy wyniesie minimum 20-30%, a w perspektywie roku 2030 wzrośnie do 50-60%.

Porty instalacyjne i serwisowe

Ważnym elementem rozwoju morskiej energetyki wiatrowej są odpowiednio przygotowane porty. W Polsce trwają przygotowania do przekształcenia portów w Gdyni i Gdańsku w tzw. porty instalacyjne, które będą służyć jako bazy do montażu i transportu ogromnych elementów turbin wiatrowych.

Port Gdańsk planuje inwestycje o wartości ponad 500 mln zł w utworzenie terminalu instalacyjnego na obszarze Portu Zewnętrznego. Podobny projekt o wartości około 1 mld zł realizuje Port Gdynia, który ma ambicję stać się głównym hubem dla MFW w południowej części Bałtyku.

Jednocześnie mniejsze porty, takie jak Ustka, Łeba i Władysławowo, przygotowują się do pełnienia funkcji portów serwisowych (Operation & Maintenance - O&M). Z tych lokalizacji będą prowadzone prace konserwacyjne i naprawcze na farmach wiatrowych przez cały okres ich eksploatacji (25-30 lat).

Wyzwania i ograniczenia

Mimo dużego potencjału i dynamicznego rozwoju, morska energetyka wiatrowa w Polsce musi zmierzyć się z szeregiem wyzwań:

• Konflikty przestrzenne - konkurencja o przestrzeń morską z rybołówstwem, żeglugą, turystyką i ochroną środowiska
• Ograniczenia sieciowe - konieczność modernizacji i rozbudowy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego
• Dostępność sprzętu instalacyjnego - ograniczona liczba specjalistycznych jednostek do instalacji turbin i fundamentów
• Kompetencje kadrowe - potrzeba kształcenia specjalistów w nowej dziedzinie
• Finansowanie - wysokie koszty inwestycyjne, sięgające 70-100 mln zł za 1 MW mocy zainstalowanej

Dodatkowo, konieczne jest uwzględnienie uwarunkowań środowiskowych Morza Bałtyckiego, które jest bardzo wrażliwym ekosystemem. Szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę tras migracyjnych ptaków, siedlisk morskich ssaków oraz obszarów cennych przyrodniczo.

Morskie farmy wiatrowe a mix energetyczny Polski

Morska energetyka wiatrowa będzie odgrywać kluczową rolę w procesie odchodzenia Polski od węgla. Według analiz Forum Energii, MFW o mocy 10-11 GW mogłyby dostarczać około 15% krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną w 2040 roku.

Co istotne, morskie farmy wiatrowe charakteryzują się wyższym współczynnikiem wykorzystania mocy (40-50%) niż farmy lądowe (25-35%) czy fotowoltaika (10-15%). Oznacza to, że z tych samych mocy zainstalowanych można uzyskać więcej energii.

Warto również podkreślić, że energia z MFW będzie produkowana głównie w sezonie jesienno-zimowym, gdy zapotrzebowanie na energię jest najwyższe, a produkcja ze źródeł fotowoltaicznych najniższa. Taka charakterystyka produkcji dobrze uzupełnia się z innymi źródłami odnawialnymi.

Współpraca regionalna na Bałtyku

Rozwój morskiej energetyki wiatrowej na Bałtyku to nie tylko projekt polski, ale element szerszej transformacji energetycznej w całym regionie. Kraje takie jak Dania, Niemcy, Szwecja czy kraje bałtyckie również planują znaczące inwestycje w MFW.

W 2020 roku Komisja Europejska zainicjowała Baltic Energy Market Interconnection Plan (BEMIP), którego jednym z głównych celów jest koordynacja rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w regionie. Planowane są wspólne projekty, jak morskie sieci przesyłowe czy tzw. wyspy energetyczne.

Współpraca regionalna może przynieść korzyści wszystkim uczestniczącym krajom poprzez:

• Obniżenie kosztów infrastruktury przyłączeniowej i przesyłowej
• Zwiększenie stabilności systemów elektroenergetycznych
• Umożliwienie eksportu nadwyżek energii
• Optymalizację wykorzystania zasobów morskich

W 2021 roku, ministrowie ds. energii z krajów nadbałtyckich podpisali deklarację Bałtyckiego Porozumienia Energetycznego (Baltic Energy Compact), zobowiązując się do zwiększenia mocy zainstalowanej w MFW w regionie Morza Bałtyckiego do poziomu 93 GW w 2050 roku.

Perspektywy rozwoju technologicznego

Morska energetyka wiatrowa to dynamicznie rozwijająca się technologia. Obecne projekty planowane w polskiej części Bałtyku zakładają instalację turbin o mocy 12-15 MW, ale producenci już pracują nad jeszcze większymi modelami (15-20 MW).

W dłuższej perspektywie czasowej na Bałtyku mogą pojawić się także:

• Pływające turbiny wiatrowe - umożliwiające instalację na głębszych wodach
• Hybrydowe instalacje - łączące energetykę wiatrową z innymi technologiami, np. fotowoltaiką morską czy wykorzystaniem fal
• Morskie elektrolizery - produkujące zielony wodór bezpośrednio na morzu
• Morskie magazyny energii - ułatwiające zarządzanie zmienną produkcją

Wszystkie te rozwiązania mogą dodatkowo zwiększyć potencjał energetyczny polskiej części Morza Bałtyckiego i przyczynić się do powstania całego ekosystemu morskiej energetyki odnawialnej.

Podsumowanie

Rozwój morskiej energetyki wiatrowej na Bałtyku to jeden z kluczowych elementów transformacji energetycznej Polski i szansa na zbudowanie nowej, innowacyjnej gałęzi gospodarki. Projekty o mocy przekraczającej 10 GW, które mają powstać do 2040 roku, przyczynią się do redukcji emisji CO₂, zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego i stworzenia tysięcy nowych miejsc pracy.

Choć przed polską morską energetyką wiatrową stoi jeszcze wiele wyzwań, dotychczasowe postępy i zaangażowanie zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego, dają podstawy do optymizmu. Polskie wybrzeże może stać się ważnym centrum przemysłowym obsługującym nie tylko krajowe, ale i zagraniczne projekty MFW.

Sukces tej transformacji będzie zależał od konsekwentnej realizacji przyjętych strategii, efektywnej współpracy międzysektorowej oraz utrzymania stabilnych ram regulacyjnych i finansowych dla inwestorów.